Filioque Üzerine

Aziz Thomas Aquinas, Baba'nın nedenselliğini ona özgü olduğunu belirtir çünkü nedensellik kavramı daha dardır. Ancak ortada bir ilkesellik olduğunu ve bu ilkeselliğin nedensellikten daha geniş bir tanıma sahip olduğunu ve bu nedenle Üçlübirlik'i kapsayan bir ilkesellik olduğundan bahseder

Aynı zamanda bu ilkeselliğin "sebep" yani "neden" anlamına geliyor gibi göründüğünü ancak ilkesellik ile bunun kastedilmediğini ve "farkları olmadığı halde birbirlerine göre yalnızca belirli bir düzene sahip olan şeylerde kullanıldığı" açıklamasını görmekteyiz Aziz Thomas Aquinas'ta.

Buradan şu sonuç çıkar:

Peder: Nedensellik ve İlkesellik sahibi

Oğul: Nedensellik sahibi değil ve ilkeselliğe katılabilir.

 

Peki neden ilkesellik sahibi değil de buna katılabilir Oğul? Aziz Thomas Aquinas bunun için şöyle diyor;

Although this word principle, as regards its derivation, seems to be taken from priority, still it does not signify priority, but origin. For what a term signifies, and the reason why it was imposed, are not the same thing, as stated above (I:13:8).

Yani ilke kelimesi 'öncelikten dolayı gelen' gibi bir anlama sahipmiş gibi görünse de aslında orjini yani menşei ifade eder. Hatta Augustinus (De Trin. iv, 20) "Baba tüm Tanrılığın İlkesi'dir" der. Üstüne "'ilke' sözcüğü yalnızca bir başkasının nereden geldiğini belirtir: çünkü bir şeyin herhangi bir şekilde çıktığı her şeye ilke deriz." der Aziz Thomas Aquinas ve şöyle ekler: "Oğul ve Kutsal Ruh'un ilkeli olduğunu söylemek Yunanlılarda bir gelenektir. Ancak bu, Doktorlarımızın adeti değildir"

Floransa Konsili 6 Temmuz 1439 tarihli oturumda şöyle ilan edilmiştir;

"Latinler, Kutsal Ruh'un Baba ve Oğul'dan geldiğini söylediklerinde ne Peder'i ilkesellikten, yani Oğul'un ve Kutsal Ruh'un kaynağı ve ilkesi olmaktan dışlamak niyetiyle, ne de Kutsal Ruh'un Oğul'dan çıktığı için Oğul'un Peder'den almasını ve iki ilke ya da iki ilham olduğunu varsaymışlardır. Ancak şimdiye kadar iddia ettikleri gibi, Kutsal Ruh'un yalnızca bir ilkesi ve tek bir esintisi olduğunu iddia ediyorlar."

Bunların üstüne Aziz Thomas Aquinas önce Q36-A2'de kesinlikle ve kesinlikle Ruh'un Oğul'dan geldiği "kalıbı" üzerinde dururken A3'te 'Kutsal Ruh Baba'dan Oğul aracılığıyla mı geliyor?' diye başlar ve şöyle devam eder;

 

Therefore, because the Son receives from the Father that the Holy Ghost proceeds from Him, it can be said that the Father spirates the Holy Ghost through the Son, or that the Holy Ghost proceeds from the Father through the Son, which has the same meaning.

Aziz Thomas Aquinas A3'te açıkça Oğul'un Baba'dan (ilke) alarak Oğul'dan çıkması (proceed) kullanımın da Baba'dan Oğul aracılığıyla ya da Baba'nın Oğul üstünden "spirate" etmesiyle aynı anlama geldğini söylemiştir ve şöyle ekler: Oğul bu gücü Baba'dan aldığı için, bazen O'nun esas olarak veya uygun şekilde Baba'dan geldiği söylense de, Kutsal Ruh her ikisinden de gelir (ikisinden gelmenin de iki farklı cümledeki aynı anlama geldiğini hemen üstte Aziz Thomas Aquinas açıklamış).

Yine Aziz Thomas Aquinas şöyle devam eder: "Baba ile Oğul arasında bir mertebe düzeni değil 'suppozita' düzeni vardır; ve bu nedenle Baba'nın Oğul vasıtasıyla Ruh'u üflediğini söylüyoruz." Ve Aziz Thomas Aquinas yine Kutsal Ruh'un Çıkışında Oğul'un, Baba'nın ilkesine katıldığını şöyle doğrular: Baba ve Oğul (...) her şeyde birdir. Dolayısıyla, Kutsal Ruh'un ilkesi olarak aralarında göreli bir karşıtlık olmadığından, Baba ve Oğul'un Kutsal Ruh'un tek ilkesi olduğu sonucu çıkar. Ardından şöyle destekler: "‘Baba ve Oğul, Kutsal Ruh'un bir ilkesidir’ önermesinde, terimin işaret ettiği biçim olan bir özellik belirtilir. Bundan, birkaç özelliği nedeniyle Baba'nın birkaç ilke olarak adlandırılabileceği sonucu çıkmaz, çünkü bu, O'nda çok sayıda özneyi ima eder."

Sonuç Olarak Kutsal Ruh, Baba ve Oğul'dan gelir dediğimizde Oğul'un Baba'nın ilkeselliğine katılarak Baba'nın Oğul vasıtasyıla Ruh'u gönderdiğini söyleriz. Dolayısıyla Oğul ve Baba'nın yadsınamaz ilişkisi nedeniyle Oğul'un vasıtalığı aynı zamanda Oğul'un ilkeselliğe katılmasıyla Oğul'u Ruh'un ilkesi yapar. Bu nedenle Filioque deriz. Yani Oğul'u takiben/Oğul'dan ileri/Oğul'dan.